هنگام تب چه اتفاقی در بدن رخ می‌دهد؟

نیمه‌شب از خواب بلند می‌شوید و می‌لرزید. در چنین شرایطی شما در حال تجربه‌ی تب هستید؛ یعنی افزایش موقت دمای بدن. تب ممکن است هنگام مبارزه‌ی سیستم ایمنی بدن با عفونت رخ دهد؛ البته دلایل دیگری ازجمله بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا عوارض جانبی برخی از داروها نیز ممکن است به بروز تب منجر شوند؛ اما سوال اینجاست که هنگام تب چه اتفاقی در بدن رخ می‌دهد؟

دمای بدن انسان از روزی به روز دیگر و از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ اما این دما معمولا درحدود ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد حفظ می‌شود. این دما، محیط مناسبی را برای سلول‌های ما ایجاد می‌کند تا بتوانند به‌طور موثر کار کنند. بخشی از مغز ما به نام هیپوتالاموس مانند یک ترموستات به‌کار می‌آید و به‌طور دائم دمای بدن را کنترل می‌کند و دکمه‌های داخلی را می‌چرخاند تا آن را به‌حدود ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد برگرداند.

در طول عفونت و وقتی سلول‌های ایمنی ما مهاجمان خارجی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها را شناسایی می‌کنند، مواد شیمیایی تب‌آوری به اسم «پیروژن‌ها» را آزاد می‌کنند. به‌گفته‌ی دکتر پل اورورک، استادیار دانشگاه جان هاپکینز، این مواد شیمیایی به مغز سفر می‌کنند، در آنجا روی نورون‌های حساس به دما در هیپوتالاموس اثر می‌گذارند و به آن‌ها می‌گویند زمان افزایش دما در بدن فرارسیده است. این نورون‌ها مواد هورمون‌مانندی به‌نام پروستاگلاندین‌ها (به‌ویژه ماده‌ای که PGE2 نام دارد) را برای چرخاندن صفحه‌ی روی ترموستات بدن و شروع تب آزاد می‌کنند.

به‌طرز متناقضی افراد ممکن است همراه با تب، لرز نیز داشته باشند

اورورک می‌گوید: «ما معمولا زمانی را به‌عنوان تب درنظر می‌گیریم که دمای بدن به بیش از ۳۸ درجه‌ی سانتی‌گراد رسیده باشد.» هیپوتالاموس می‌تواند دمای بدن را به روش‌های مختلفی افزایش دهد؛ به‌عنوان مثال رگ‌های خونی را به سمت انقباض هدایت می‌کند و با این کار، میزان گرمایی را که از سطح پوست پخش می‌شود، کاهش می‌دهد. همچنین می‌تواند برای تولید هرچه‌بیشتر گرما، موجب لرزیدن شود.

فرایندهای بیولوژیکی مختلف مانند انقباض رگ‌های خونی و تب‌ولرز در مجموع بخشی از اولین خط دفاعی بدن درمقابل عفونت را تشکیل می‌دهند که به‌عنوان التهاب حاد شناخته می‌شود و هدف اصلی آن کنترل عفونت و جلوگیری از گسترش آن است.

به‌طرز متناقضی افراد ممکن است همراه با تب، لرز نیز داشته باشند؛ حتی اگر دمای بدن‌شان درحال افزایش باشد. چنین اتفاقی به این دلیل رخ می‌دهد که هیپوتالاموس به‌طور موقت ترموستات داخلی بدن را به سطح عادی بالاتر افزایش داده است. درحالی‌که بدن شما تلاش می‌کند به این سطح پایه‌ی جدید برسد، نسبتا احساس سرما می‌کنید.

بیشتر بخوانید: تیک‌تاک با ویدیوهای ۶۰ دقیقه‌ای به رقابت با یوتیوب می‌رود

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا بدن به گرما نیاز دارد؟ به‌گفته‌ی اورورک، یکی از دلایل احتمالی این است که با کاهش سرعت تکثیر سلول‌ها و باکتری‌ها، روند آلوده‌شدن سلول‌ها توسط آن‌ها را کندتر کنیم. به‌گفته‌ی او، دمای بالاتر بدن می‌تواند سیستم ایمنی را به ماشین جنگنده‌ی بهتری تبدیل کند؛ به‌عنوان مثال با افزایش دمای بدن، سلول‌های ما با تولید پروتئین‌های گرماشوک (HSPs) مسیرهای ایمنی را برای مبارزه با عفونت فعال می‌کنند. پروتئین‌های گرماشوک معمولا توسط سلول‌ها و درطول التهاب تنظیم می‌شوند؛ زیرا بدن در تلاش است تا از خود دربرابر مهاجمان خارجی محافظت کند.

بیشتر بخوانید

دکتر کیتی اوهار، مشاور از گروه پزشکی دانشگاه دوک می‌گوید: «یک نوجوان یا فرد بالغ ممکن است درجه‌ای از تب را برای چند روز تجربه کند؛ بدون اینکه نیاز به مراقبت‌های پزشکی چندانی داشته باشد. اما اگر درمورد علائم خود نگران بودید یا هیچ نشانه‌ای از بهبودی مشاهده نکردید باید به پزشک مراجعه کنید.»

دمای بالاتر بدن می‌تواند سیستم ایمنی را به ماشین جنگنده‌ی بهتری تبدیل کند

گاهی اوقات کودکانی که دچار تب بالا می‌شوند، ممکن است تشنج‌هایی به‌نام «تشنج ناشی از تب» را تجربه کنند. این تشنج‌ها ممکن است ترسناک باشند؛ اما معمولا تنها چند دقیقه طول می‌کشند و اغلب بی‌ضرر هستند. به‌گفته‌ی اوهار، والدین باید به‌محض وقوع تشنج حتما با پزشک تماس بگیرند؛ حتی اگر کودک آن‌ها دوره‌ی تب را سپری می‌کند. او با اشاره به اهمیت بالای درجه‌ی تب می‌گوید: «بهتر است براساس سابقه‌ی سلامتی خود از پزشک در این مورد سوال کنید که چند درجه تب برای شما مشکل‌ساز خواهد بود.»

به‌گفته‌ی اوهار، بسته به سن شما، یک داروی بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند به کاهش علائم تب کمک کند. وی می‌افزاید کم‌کردن یک لایه لباس، حمام سرد و نوشیدن مایعات خنک‌کننده نیز می‌تواند به بهبود تب کمک کند. افزایش دمای بدن درطول تب به تلاش زیادی نیاز دارد؛ به‌طوری که برای هر یک درجه افزایش دما، بدن شما ۱۰ درصد انرژی بیشتری نسبت به زمانی صرف می‌کند که در تلاش برای حفظ دمای معمولی خود است. به‌همین دلیل، اوهار بر اهمیت استراحت در دوران تب تاکید می‌کند.