این پست به طراحی فونت جدیدی برای پروژه گراند پاریس اکسپرس پرداخته است؛ پروژه‌ای که هدف آن به‌روز رسانی و بهبود سیستم راه‌یابی و تابلوهای متروی پاریس برای دوران جدیدی از حمل و نقل شهری است. در این مطلب، پیتر بیلک، طراح اصلی پروژه، از چالش‌ها و تجربیات خود در این مسیر سخن می‌گوید؛ از مواجهه با محدودیت‌های زمانی و استانداردهای طراحی گرفته تا ایده‌های ابتکاری همچون ایجاد فونت‌های منحصر به هر ایستگاه. در ادامه، با شرح مراحل مختلف پروژه و دیدگاه‌های طراح درباره اصول طراحی ماندگار، به جزییات بیشتری از این تجربه خلاقانه و پرچالش می‌پردازیم.
به‌ندرت با پروژه‌ای مواجه می‌شوم که به اندازه بازطراحی تابلوهای متروی پاریس برای گراند پاریس اکسپرس هیجان‌انگیز و چالش‌برانگیز باشد. چرا؟ متروی پاریس سالانه بیش از یک میلیارد مسافر دارد، بنابراین این پروژه تأثیر فوق‌العاده‌ای دارد. در زمان تحصیل در ANCT و زندگی در پاریس، اهمیت چنین پروژه‌ای را درک کردم. چالش اصلی، زمان‌بندی بود: برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ برای کار روی این پروژه به من مراجعه شد و قرار بود اولین ایستگاه‌ها یک دهه بعد افتتاح شوند – و کل پروژه در صورت پیشرفت طبق برنامه، طی ۲۵ سال اجرا شود. آیا واقعاً می‌توان چیزی طراحی کرد که امروز طراوت، کارایی و اثرگذاری خود را برای دو دهه آینده حفظ کند؟
وظیفه من طراحی یک فونت جدید و مشارکت در برنامه کلی پروژه بود. ما سیستم‌های راه‌یابی اصلی شهرهای مختلف جهان – از نیویورک تا توکیو، اسلو تا سائوپائولو – را مطالعه کردیم و اثربخشی، دوام و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن‌ها را تحلیل کردیم. طراحی همیشه درون یک بستر خاص انجام می‌شود؛ و همان‌طور که این بستر در طول زمان تغییر می‌کند، طراحی هم به‌ناچار قدیمی می‌شود. برخی عناصر بیشتر از سایرین به این تغییر حساس هستند. طراحی‌هایی که به سرعت قدیمی می‌شوند اغلب توسط مد، فرهنگ عامه یا استانداردهای خاص تکنولوژی هدایت می‌شوند و به همین دلیل با گذر زمان نامناسب به نظر می‌رسند. برای مثال، مد یا سبک‌های گرافیکی که دوره خاصی را تداعی می‌کنند، ممکن است با تغییرات فرهنگی یا تکنولوژیکی قدیمی شوند.
در مقابل، یک طراحی ماندگار بر سادگی و عملکرد تمرکز دارد و از اشکال پایه‌ای بدون تزئینات اضافی استفاده می‌کند. هنگامی که کارایی با نیازهای پایه انسانی همسو می‌شود، طراحی معمولاً ماندگار می‌شود. یادم می‌آید که مجلات آلمانی دهه ۱۹۳۰ را ورق می‌زدم و سیلوئت‌های باریک و متناسب لباس‌های آن دوره به‌طور واضحی قدیمی به نظر می‌رسیدند. اما در همان صفحه، تایپوگرافی Futura (۱۹۲۷) نظرم را جلب کرد. حروف به اشکال اساسی کاهش یافته بودند، بدون جزئیات اضافی یا سریف، که حتی یک قرن بعد هم هنوز زمان‌ناپذیر، همه‌کاره و ضروری به نظر می‌رسیدند. با کار بر روی اشکال پایه، تایپوگرافی می‌تواند کیفیتی ماندگار داشته باشد که بر اساس هدف، نه بر اساس مدهای گذرا، تعریف می‌شود.
برای طراحی فونت جدید گراند پاریس اکسپرس، سعی داشتم طرحی را ارائه دهم که ریشه در زیبایی‌شناسی عقلانی قرن بیستم داشته باشد: فرم‌های ساده با کنتراست پایین که وضوح و کارایی را منتقل کنند، درحالی‌که ردپایی از انسانیت را به جای سختی ماشین به تصویر بکشد.
روئدی بائر و اوا کوبینی تیمی چندرشته‌ای گردآوردند تا یک زبان بصری منسجم برای ایستگاه‌های جدید طراحی کنند و زمینه گسترده‌تری از جمله حرکت و دسترسی را در نظر بگیرند. من از این رویکرد جامع قدردانی کردم و آمادگی تیم برای مطرح کردن سوالات اساسی درباره نحوه پیمایش افراد در محیط‌های شهری پیچیده را تحسین کردم. یکی از سوالات اولیه من این بود که آیا یک سیستم بصری یکنواخت در تمامی ایستگاه‌ها بهتر است یا بهتر است هر ایستگاه هویتی متفاوت داشته باشد. کدام روش بهتر به مسافران کمک می‌کند؟
ایده اصلی این فونت بر اساس سیستمی متصل از فونت‌ها شکل گرفت که هر ایستگاه دارای یک تغییر جزئی متفاوت باشد. هرچه مسافر از مرکز شهر دورتر می‌شود، این تفاوت‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. تغییرات بین ایستگاه‌های نزدیک تقریباً نامحسوس خواهد بود، درحالی‌که سفر در سطح شهر تفاوت‌های واضح‌تری در سبک تایپوگرافی را نشان می‌دهد.
همکاری با گوستاوو فریرا، فارغ‌التحصیل برنامه تایپ مدیا از آکادمی سلطنتی هنر لاهه، به ما اجازه داد تا با استفاده از اسکریپت‌های پایتون، تغییرات پارامتری تدریجی در فونت‌ها ایجاد کنیم. همیشه یک فونت مرجع «پایه» در مرکز شهر – ایستگاه سن‌میشل نوتردام – داشتیم که تغییرات آن در جهات اصلی گسترش می‌یافت.
در ابتدا، هدف ما این بود که هر ایستگاه دارای فونتی منحصربه‌فرد باشد، اما در نهایت این طرح کنار گذاشته شد. به‌خاطر می‌آورم که فرایند پروژه نیاز به ساده‌سازی داشت و در نهایت یک فونت واحد برای تمام ایستگاه‌ها تصویب شد.
در انتظار ورود گردشگران بین‌المللی، تابلوهای جدید را به گونه‌ای طراحی کردیم که از زبان‌های اصلی دنیا پشتیبانی کند. تایپوتک یک فونت عربی سفارشی برای مطابقت با فونت لاتین جدید طراحی کرد، اما این طرح در نهایت کنار گذاشته شد.
علیرغم این چالش‌ها، از نتیجه کار خودم راضی هستم.
منبع: +
Peter Biľak
تایپوگرافر و طراح گرافیک
